Tańcograjka

Katarzyna Szurman, Katarzyna Żytomirska, Emilia Herda, Agata Krawczyk.

Od wielu lat praktykują muzykę ludową, ucząc się od mistrzów wiejskich gry i śpiewu, prowadząc badania terenowe, zajęcia edukacyjne i animacyjne związane z upowszechnianiem wiedzy o dawnym folklorze dziecięcym, animacje muzyczne dla dzieci w oparciu o tradycyjny kalendarz obrzędowy. Członkinie warszawskiego Stowarzyszenia „Dom Tańca”. Warsztaty tradycyjnych zabaw dziecięcych, pod nazwą Tańcograjka, są prowadzone jako cykliczne zajęcia muzyczne z elementami rytmiki w przedszkolach na terenie Warszawy, zajęcia muzyczne dla małych dzieci (0- 3 lat) z rodzicami w Klubach Mamy i Taty. Tańcograjka pojawiła się także w Galerii Zachęta, na Biennale Sztuki dla Dziecka w Poznaniu, w warszawskim Kinie Praha czy na Taborach i letnich szkołach tradycji.

Grają także muzykę do tańca jako Czarne Motyle.

https://www.facebook.com/pages/Ta%C5%84cograjka/583876378308953
https://www.facebook.com/CzarneMotyleFanpage

Wyliczanki

ECIE PECIE

Ecie, pecie, gdzie jedziecie?
Do Torunia kupić konia

bo w Toruniu konie tanie
za złotówkę się dostanie

SIEDZI DUDEK

Siedzi dudek na kościele
robi rosół na wesele
Ecie pecie gdzie jedziecie
Ele mele na wesele

SIEDZI BABA NA RATUSZU

Siedzi baba na ratuszu
miele kawę w kapeluszu
Przyszedł dziad, kawę zjadł
baba fikła, a on spadł

RAZ, DWA, JANEK MA

Raz dwa Janek ma.
Trzy, cztery, smaczne sery.
Pięć, sześć, chciał je zjeść.
Siedem, osiem, spotkał Zosię.
Dziewięć, dziesięć, schował w kieszeń.

JEDZIE KARETA

Jedzie kareta dzwonek dzwoni.
Policz panie ile koni.
Raz, dwa, trzy.
Wychodź ty!

SZEDŁ MARCIN PRZEZ RYNEK

Szedł Marcin przez rynek Kupił sobie bębenek Na bębenku ru, tu, tu. Na piszczałce fiu, fiu, fiu. Na skrzypeczkach ra, ra, ra. Hej, hej, hej Na oboju bu, bu, bu. A na trąbce tra ra ra Tańcowała Barbara. Hej hej hej

SIEDZI ZAJĄCZEK NA ŁĄCE

Siedzi zajączek na łące, liczy pieniądze w skarbonce. Raz dwa trzy, odchodź ty. Jak nie ty, to dwa szare bure psy!

Tańce i zabawy

MIETLARZ

Jest to taniec z miotłą. Musi być nieparzysta liczba bawiących się. Jedno dziecko wybiera się na „mietlarza” i tańczy ono z miotłą. Pozostałe dzieci tańczą w parach. Kiedy muzyka przestaje grać, mietlarz rzuca miotłę na podłogę i wszyscy zmieniają pary. Dla kogo pary zabraknie zostaje nowym mietlarzem i zabawa powtarza się od początku.

RECZKA*

Dzieci chodzą w kole trzymając się za ręce, w środku koła jest jedna osoba. Kiedy muzyka przestaje grać, osoba ze środka dobiera kogoś do pary i razem tańczą do momentu, kiedy znów muzyka się zatrzyma. Wtedy rozdzielają się i każdy dla siebie szuka nowej osoby do pary spośród chodzących w kole zewnętrznym. I tak jest za każdym razem, kiedy muzyka przestaje grać, tak więc w środku koła przybywa par, a ubywa chodzących w kole.

Oj tam w lesie na góreczce, orze chłopak sieje reczkę.
Jak się zawierucha wzięła, chłopakowi reczkę zdęła.

Ani plewy ani reczki, ni rozmowy do dzieweczki.
Kaczki reczkę wydeptali, chłopcy pannę wyściskali.

Gdzież ja się biedny podzieję, z czegóż ja żyta nasieję.
Reczka się nie urodziła, doloż moja nieszczęśliwa.

Czarna reczka białe krupy, trzymajmy się wszyscy kupy.
Jak się trzymać nie będziemy, to tańcować przestaniemy.

reczka*- gryka

GOŁĄBEK

Dzieci dobierają się w pary i w pierwszej części skaczą naśladując ruch nożyc, a w drugiej tańczą poleczkę.

Spadł z pieca gołąbek potłukł se żołądek

Mój ty mały gołąbku cztery dziury w żołądku.

OJ, DYRYDY DY

Dzieci dobierają się w pary, pary ustawiają się na obwodzie koła.
Na pierwszej części piosenki dzieci grają w łapki:

klaśnięcie w uda, w swoje obie ręce, prawa ręka z osobą w parze
klaśnięcie w uda, w swoje obie ręce, lewa ręka z osobą w parze
klaśnięcie w uda, w swoje obie ręce, prawa ręka, lewa ręka z osoba w parze
klaśnięcie w uda, w swoje obie ręce, w obie ręce osoby w parze

Na drugiej części śpiewają: „oj da dana, dana”, i kręcą się „haczykami”.

Oj dyrydy dy, oj dyrydy dy.
Zaśpiewajmy, zaklaskajmy, oj dyrydy dy.

Oj da dana dana, danadana da dana.
Oj da dana dana, danadana da dana.
Oj da dana dana, danadana dana.
Oj da dana dana, danadana da.

Zabawy ze śpiewem

DREPCZE KONIK DREPCZE

Dzieci ustawiają się w zaprzęgi konne- dziecko z przodu jest konikiem, drugie trzyma go za ręce stojąc za nim i jest dorożką. Dzieci śpiewają piosenkę, wtedy koniki jadą wolno. Po piosence muzyka przyspiesza, i zaprzęgi biegną w rytm muzyki. Potem następuje zamiana ról z parach i zabawa zaczyna się od początku.

Drepcze konik drepcze, do stajenki nie chce.
Żeby do Marysi, poleciałby jeszcze.

RÓZIA

Dzieci chodzą w kole. W środku koła stoi dziecko „Rózia”. Rózia robi tak, jak jest w piosence – kłania się jakiemuś dziecku, innemu podaje rękę, jeszcze inne całuje, na koniec wybiera kogoś i razem z nim tańczy w kole, pozostałe dzieci klaszczą.

Idzie Rózia od podwórza, w czerwonej sukience.
Komu Rózia się ukłoni, w czerwonej sukience.
Komu Rózia rączkę poda, w czerwonej sukience.
Kogo Rózia pocałuje, w czerwonej sukience.
A z kim Rózia zatańcuje, w czerwonej sukience.

ADAM

Dzieci chodzą w kole. Do środka koła wchodzi dziecko „Adam. Po piosence Adam pokazuje jakiś ruch, który wszystkie dzieci naśladują. Na koniec Adam wybiera swego następcę.

Adam siedmiu synów miał.
Nic nie jedli, nic nie pili, tylko wszyscy tak robili.

ŁABĘDZIE

Na słowach „po zielonym stawie pływają łabędzie” bawi się nieparzysta ilość dzieci, dzieci naśladują lot łabędzi. Potem szybko łapią się w pary i tańczą. Dla jednego dziecka brakuje pary i tańczy samo. Zabawa się powtarza i następuje zmiana par, każdy stara się jak najszybciej znaleźć tancerza, żeby nie zostać bez pary.

Po zielonym stawie pływają łabędzie, kto pary nie złapie, ten sam tańczyć będzie.

POJEDZIEMY NA ŁÓW

Wybiera się dwoje dzieci na „harty” i jedno na „sarnę”. Podczas pierwszej zwrotki piosenki wszystkie dzieci chodzą w kole. Podczas drugiej zwrotki, na słowach: „a tam biegnie sarna”, wypuszcza się z koła dziecko-sarnę, które obiega koło, a po chwili, na słowach „puszczaj harty”, wypuszcza się z koła harty, których zadaniem jest złapanie sarny. Aby sarna miała większą szansę na ucieczkę, harty wpuszcza się najpierw do środka koła. Koło „broni sarny”, utrudnia hartom przeciśnięcie się na zewnątrz. Sarna może uciekać, a harty mogą gonić tylko wokół koła. W dalszych zwrotkach zamiast sarny ucieka „zając”, „soból”, oraz ”panna”.

Pojedziemy na łów, na łów, towarzyszu mój.
Siodłaj konia na łowy, do zielonej dąbrowy, towarzyszu mój.

A tam biegnie sarna, sarna, towarzyszu mój.
Puszczaj harty ze smyczy, niechaj sarnę pochwycą, towarzyszu mój.

A teraz jedziemy, jedziemy, towarzyszu mój.
Tobie zając i sarna, a mnie soból i panna, towarzyszu mój.

A kiedy ci szkoda, szkoda, towarzyszu mój.
Ja mam szablę a ty kij i teraz się ze mą bij, towarzyszu mój.

TAM ZA GÓRECZKĄ SIEDZIAŁ ZAJĄC

Każde dziecko kładzie na podłodze przed sobą patyki lub szarfy w kształcie krzyżyka. Pierwszą część piosenki śpiewamy wolno i dzieci do rytmu przekładają nogi przez patyki. Drugą część piosenki śpiewamy szybciej i dzieci przeskakują przez patyki- przy każdej zwrotce inaczej- do przodu i do tyłu, na skos, itd.

Tam za góreczką siedział zając tak nóżkami przebierając (wolno)
I ja zając i ty zając, tak nóżkami przebierając
I ja bym tak przebierała,
Gdybym takie nóżki miała, jak ten zając (szybko)

Tam za góreczką skacze zając
Jarzyneczki sobie wybierając
Tu kapusta tam buraczek
To najlepszy mój przysmaczek
Bom jest zając

Już z góry góreczki pędzi zając
nóżeczkami sobie przebierając
Bo przestraszył się wróbelka
co na krzewie sobie ćwierka
Jak to zając

BARAN

Dzieci tworzą koło, do środka koła wchodzi jedno dziecko – „baran”. Na pytaniu, dzieci idą w kole trzymając się za ręce i śpiewają. Na odpowiedzi barana, koło zatrzymuje się, a dzieci naśladują czynności wymienione w piosence. Na koniec koło szybko zacieśnia się, a baran stara się uciec z koła, znajdując szczelinę między dziećmi.

Gdzieżeś ty bywał, czarny baranie?
We młynie, we młynie mościwy panie.

Cóżeś tam robił, czarny baranie?
Mełł mączkę na pączki mościwy panie.

Cóżeś tam jadał, czarny baranie?
Kluseczki z miseczki mościwy panie.

Cóżeś tam pijał, czarny baranie?
Miód, mleczko mościwy panie.

Gdzieżeś ty sypiał czarny baranie?
Na piecu, na piecu mościwy panie.

Jakżeś tam śpiewał czarny baranie?
Bee, bee, bee, Bee, bee, bee mościwy panie.

Jakże cię gnali czarny baranie?
Łup, cup, cup, Łup, cup, cup, mościwy panie.

Jakżeś uciekał czarny baranie?
Przez płotek jak kotek mościwy panie.

Gdzieżeś uciekał czarny baranie?
Hopsa sa, do lasa, mościwy panie.

WOJTASZEK

Dzieci chodzą w kole. W środku koła dziecko „Wojtaszek” śpi na niby. Po każdej zwrotce dzieci zamieniają się w wymienione owady, machają „skrzydełkami” i bzyczą. Wojtaszek budzi się i łapie jedno dziecko, które zostaje następnym Wojtaszkiem.

Leci, leci pszczoła, do Wojtaszka czoła, Wojtek śpi.
Leci, leci pszczoła, do Wojtaszka czoła, a tuś mi!

Leci, leci osa, do Wojtaszka nosa, Wojtek śpi.
Leci, leci osa, do Wojtaszka nosa, a tuś mi!

Leci, leci mucha, do Wojtaszka ucha, Wojtek śpi.
Leci, leci mucha, do Wojtaszka ucha, a tuś mi!

Leci bąk tłuściutki, do Wojtaszka bródki, Wojtek śpi.
Leci bąk tłuściutki, do Wojtaszka bródki, a tuś mi!

SZEWCZYK

Dzieci tworzą koło, do środka wchodzi dziecko wybrane na „szewca”. Po piosence dzieci rozbiegają się, a szewczyk kogoś łapie.

Moje dzieci, gdzie idziecie?
Mój szewczyku, idziemy na spacer.
Moje dzieci, buciki podrzecie.
Mój szewczyku, ty je nam naprawisz.
Moje dzieci, kto za to zapłaci?
Mój szewczyku, kogo sobie złapiesz!

POSZEDŁ MAREK NA JARMAREK

Dzieci siedzą w kręgu i śpiewając rytmizują w różny sposób „grając” różnymi częściami ciała. Inna wersja: mogą stać i naśladować granie na instrumentach, o których śpiewają:

Poszedł Marek na jarmarek
Kupił sobie bębenek
Na bębenku bum bum bum
Na bębenku bum bum bum
(Ćwierćnuty rączkami w podłogę)

Ref: [:Tańcowała Barbara.
A Dorota nie chciała.
Hej Hej Hej :]

Poszedł Marek na jarmarek
Kupił sobie flecik
Na fleciku fiu, fiu, fiu.
Na fleciku fiu, fiu, fiu.
(ósemki, klaskanie)

Poszedł Marek na jarmarek
Kupił sobie basy
Na basetli bu, bu, bu.
Na basetli bu, bu, bu.
(półnuty, nogami w podłogę)

Poszedł Marek na jarmarek
Kupił sobie skrzypce
Na skrzypeczkach ra, ra, ra.
Na skrzypeczkach ra, ra, ra.
(ósemki, rękami w kolana itd.)

MACZEK

Dzieci chodzą w kole trzymając się za ręce i śpiewają, po czym na słowach „oto tak…” ilustrują ruchem, co dzieje się z „maczkiem”.

Oj ty biały gołąbeczku, mój ty mały ptaszku.
Czy widziałeś, czy słyszałeś, jak to maczek sieją?
Oto tak sieją mak, oto tak sieją mak. (dzieci „na niby” sypią ziarenka)

maczek rośnie (dzieci pokazują wzrost maczku- kucają, a potem prostują się i wyciągają ręce w górę)
maczek kwitnie (dzieci obracają się wokół własnej osi, z dłońmi wzniesionymi w górę)
mak zbierają (zrywanie z ziemi i chowanie do woreczka)
maczek jedzą („na niby” jedzą mak)

UCIEKAJ MYSZKO

Wybiera się jedno dziecko na „kotka” i jedno na myszkę”. Na piosence wszystkie dzieci chodzą w kole trzymając się za ręce. Po piosence dzieci podnoszą ręce do góry tworząc bramki, myszka wybiega z koła, chwilę potem wybiega kotek i ją goni. Myszka i kotek poruszają się po kole przebiegając pod każdą bramką ze złączonych rąk dzieci. Myszka może się schronić do środka koła, gdzie kot nie może wejść, koło zacieśnia się i „broni” myszki.

W stodole myszka, w stodole, wygląda dziurką na pole.
Do dziury myszko, do dziury, bo tam cię nie złapie kot bury.
Bo jak cię złapie kot bury, to cię obedrze ze skóry.
Na pole myszka, na pole, a nie zjadaj groszku w stodole.
Po ścianie kotku, po ścianie, prędzej się myszka dostanie.
Nie ładny kotek nie ładny, bo nie złapał myszki ni żadnej.

Piosenki

IDZIE CHMURA BĘDZIE DESZCZ

Idzie chmura, będzie deszcz, gdzie się ptaszku podziejesz?
O ida, o ida, gdzie się ptaszku podziejesz?

A ja pójdę w ciemny las, gdzie mnie deszczyk nie znalazł.
O ida, o ida, gdzie mnie deszczyk nie znalazł.

LULI, LULI W KOŁYBIELI

Luli, luli, w kołybieli, kołysali dwa anieli.
Jeden w dzień, drugi w nocy, a sam Pan Bóg do pomocy.
Śpij dziecino do wieczora, aż ci mama przyjdzie z pola.
A jak mama przyjdzie z pola, da ci kaczkę i kaczora.
A u kaczki złote cacki, u kaczora złote pióra.

Bajki

Scenariusze zajęć opracowane przez Katarzynę Żytomirską na podstawie opowieści ze zbiorów Oskara Kolberga

O żołnierzu, który rozumiał mowę zwierząt

Baba-dziwa

Wielki prorok Świercz

Zaklęty jeż

Maluszek paluszek

Bibliografia

ZABAWKA TRADYCYJNA

Katarzyna Kabacińska: Zabawy i zabawki dziecięce w osiemnastowiecznej Polsce. Poznań 2007.
Teresa Lewińska: Kolorowy świat zabawek. Kielce 1995.
Józef T. Klukowski: Sami robimy zabawki i instrumenty muzyczne. Warszawa 1972
Tadeusz Seweryn: Polskie zabawki ludowe; Warszawa 1960

ZABAWY TRADYCYJNE:

Alicja Trojanowicz: Lamenty, rymowanki, zawołania w polskim folklorze muzycznym. Łódź 1989
Jerzy Cieślikowski: Wielka zabawa. Folklor dziecięcy; Warszawa 1985
Franciszka Zozula: Tańce ludowe; Warszawa 1952
Lidia Michalikowa: Tradycyjne zabawy ludowe; 1981
Krystyna Pisarkowa: Wyliczanki polskie; 1988
J. Gorzechowska, M. Kaczurbina, Mało nas, mało nas; Warszawa 1986
Roman Trześniowski: Gry i zabawy ruchowe; Warszawa 1966
Dorota Simonides, Ele mele dudki – rymowanki dzieci śląskich; Katowice 1985
Elżbieta Wójcik, Raz, dwa, trzy baba jaga patrzy – gry i zabawy dla dzieci i młodzieży, Warszawa
Jerzy Dąbrowski, Zabawy naszych pradziadków
D. Simonides, ,,Współczesny folklor słowny dzieci i nastolatków” Wrocław, Warszawa 1976
Janusz Kamocki: Od Andrzejek do dożynek
M. Dąbrowska: Tańce polskie
Dawne zabawy dziecięce; pod redakcją Doroty Żołądź- Strzelczyk, Katarzyny Kabacińskiej; Kielce, Warszawa 2008
Oskar Kolberg: „Dzieła wszystkie. Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”

BAŚNIE KOLBERGA:

DZIEŁA WSZYSTKIE OSKARA KOLBERGA
Część baśni została wydana oddzielnie w: Leżeńska K. Red. 1998 Baśnie, opowieści, gadki przez Oskara Kolberga zebrane, Wydawnictwo Pruszyński i spółka
Tu znajdziecie różne baśnie polskie, także Kolberga, podzielone na poszczególne wątki tematyczne: Krzyżanowski J. 1962-63 Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, t. I i t. II, Ossolineum
Wyjaśnienia symboli ludowych możecie szukać tu: Jerzy Bartmiński 1996-2012 Słownik stereotypów i symboli ludowych, t I-IV, Lublin, UMCS

DRAMA

Gersie A, King N.; 1999 Drama. Tworzenie opowieści w edukacji i terapii, Warszawa, Wydawnictwo Cyklady
Jagiełło-Rusiłowski A. red; 2010 Drama jako “poruszający” dialog, Gdańsk
Manville C; 2009 Teatr w przedszkolu (tytuł oryginału: Drama in the Nursery), Łódź, Wydawnictwo Palatum
Markowska-Byczek K. red. 2007 Drama stosowana jako narzędzie społecznej interwencji. Teoretyczne i praktyczne aspekty metody
Pankowska K. 2000 Pedagogika dramy. Teoria i praktyka; Wydawnictwo Żak
Pertler C. i R. 2012 Baśnie w przedszkolu. Bajkoterapia w pracy z dziećmi, Kielce, Wydawnictwo Jedność
Rainka A., Taranko K. 2011 Spotkanie z dramą. Praktyczne zastosowanie metody z pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia
Way B. 1997 Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży, Warszawa, WSiP
Witerska K. 2011 Drama. Techniki, strategie, scenariusze, Warszawa, Difin