Dwie wizyty

Na Roztoczu upał, komary. Polecono mi wizytę u miejscowego folk­lorysty, H. „On wszystko panu opowie”, zapewniano. Skromny drewniany dom. Wychodzi H. Niski, tęgi, spocony i nerwowy. Co i raz wyciera czoło chusteczką. Wypytuję o miejscowych muzykantów. Widzę, że nie jest tym zainteresowany. Odpowiada kwieciście, z zawijasami …czytaj dalej

Fragment książki Andrzeja Bieńkowskiego pt.: „Sprzedana muzyka”, Wołowiec 2007.

Początki mojej akcji Muzyka Odnaleziona, w ramach, której propagowałem muzykę wsi, nie były zachęcające. Po prostu nikt nie chciał takiej muzyki słuchać i oglądać, a sam uchodziłem za świra, który zadręcza ludzi tym „łodi ridi”.

Moi studenci na ASP też byli niechętni. Owszem, pod koniec lat 80. robiłem audycje dla Programu 2 Polskiego Radia. Ale przez prawie 20 lat działałem w pustce. Radykalna zmiana nastąpiła, kiedy poznałem Bractwo Ubogich. Po raz pierwszy spotkałem kogoś, kto myśli tak jak ja. Ludzi, dla których oberki i mazurki Józefa Kędzierskiego i Mariana Bujaka są takim samym dziełem, jak preludia Chopina czy Lutosławskiego. Ten kontakt nadał naszym badaniom (moim i żony – Małgorzaty Bieńkowskiej) nowy sens. Wreszcie wiedziałem, dla kogo to robię.

Sytuację „dzisiaj” widzę tak: sukcesy takich inicjatyw jak Wszystkie Mazurki Świata czy Taborów Domu Tańca są sygnałem, że nowa i liczna generacja traktuje tę muzykę jak my dawniej, i co więcej – gra ją po wiejsku. To fantastyczne! Jeżeli bylibyśmy skazani tylko na muzykę z płyt CD, to bardzo szybko muzyka wiejska stałaby się ciekawostką, a nie żywą kulturą. Ale wszystko ma swoją cenę. W tym wypadku paradoksem jest to, że mamy wiele kapel grających muzykę neo-wiejską, a eliminuje to z koncertów i warsztatów autentycznych wiejskich muzyków. Jest to zrozumiałe, że młodzi wykonawcy chcą pokazać swoje umiejętności (często wysokie) i zarobić parę groszy. No, ale? Obserwuję też to, że organizatorzy imprez chętniej zapraszają właśnie młodych, kosztem „starych” (sam nie jestem tutaj bez winy), choćby ze względu na kłopot z transportem muzyka ze wsi, no i  podeszły wiek wykonawców.

Ostatnich wiejskich muzykantów zostało niewielu i są to przeważnie 80-latkowie. Dajmy im jeszcze pograć dla ludzi.

Ale i ten problem ma swoją drugą stronę. Mam tu na myśli skandal na przeglądzie kapel w mieście Kolberga – w Przysusze. Przewodniczący jury i główny manipulator (to właściwe słowo) „od kultury” w Radomiu publicznie wyprosił z udziału w „folklorach” młodych wykonawców z „Warszawki” (tak ich określił). To już swego rodzaju patologia, a nie opieka nad muzyką wsi. Co jest jeszcze do zrobienia? Przede wszystkim odtworzenie orkiestr dętych. Jest ich w kraju po różnych remizach sporo, ale ten repertuar… Zaginęły poleczki, podróżniaki, oberki i to wszystko, co było istotą ich funkcjonowania (przypomnę chociażby dwunastoosobowe dęte orkiestry weselne z Lubelszczyzny). No i pamiętajmy o bardzo ciekawych kapelach z lat 60., w składzie: akordeon skrzypce, saksofon, trąbka i dżez. Jeszcze żyją muzycy z tych lat. Niedawno na spotkaniu w Łodzi zapytano mnie, dlaczego od 14 lat badam Ukrainę i Białoruś. Czy nie ma już nic ciekawego w Polsce? Odpowiedziałem, że tutaj wyczerpałem już swoje inspiracje i dlatego musiałem ruszyć na wschód. Zaprotestował Adam Strug, mówiąc, że to nie tak, te inspiracje ciągle są i białych plam muzycznych nie ubywa; trzeba tylko chcieć to zobaczyć. Przyznałem mu rację, mówiąc, że kieruję się swoim egoistycznym punktem widzenia, żeby usprawiedliwić moje nieróbstwo. Po prostu powróciłem po latach przerwy do malowania i pisania. I już nie starcza mi na badania terenowe pary. Niech to, co powiedział Strug, będzie naszą inspiracją.

W kulturze nie ma rzeczy skończonych i zamkniętych. Każde pokolenie znajduje w niej SWOJE inspiracje.

Wszystkie fotografie pochodzą z Archiwum Muzyki Wiejskiej fundacji Muzyka Odnaleziona:
www.muzykaodnaleziona.pl
www.amw.org.pl

Stanisław Skiba – skrzypce, Henryk Pawlak – bębenek. Rawskie, 2002. Video: Fundacja Muzyka Odnaleziona/Archiwum Muzyki Wiejskiej. Nagrania terenowe Andrzeja Bieńkowskiego

Czas harmonii. Kapela harmonisty Jana Michalskiego z Klwowa, 1988. Video: Fundacja Muzyka Odnaleziona/Archiwum Muzyki Wiejskiej. Nagrania terenowe Andrzeja Bieńkowskiego